Damga Vergisinin İhale Alıcısına İade Edilmemesinin Hak İhlali Olduğuna İlişkin AYM Karar İncelemesi

son güncelleme Temmuz 26, 2024 by Av. Hazal Kayapınar

İHALENİN İPTAL EDİLMESİ DURUMUNDA  SÖZLEŞMEYE İLİŞKİN DAMGA VERGİSİNİN  İHALE ALICISINA İADE EDİLMEMESİNE DAİR YASAL DÜZENLEMENİN ANAYASA AYKIRI OLDUĞUNA İLİŞKİN KARAR İNCELEMESİ

Anayasa Mahkemesi, Danıştay 9. Dairesi tarafından 2022/125 Esas sayılı  dosyada itiraz yolu ile yapılan başvuruda, 15.07.2016 tarih ve 6728 sayılı Kanun’la, Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) sayılı Tablonun “II. Kararlar ve Mazbatalar” başlıklı bölümünün (2) numaralı fıkrasına eklenen parantez içi hükmün 2. Cümlesinin iptal edilmesine dair talep sonucunda söz konusu başvurunun kabulü ile parantez içi hükmün 2. Cümlesinin iptal edilmesine karar vermiş ve söz konusu karar 28.02.2023 tarih ve 32118 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

BAŞVURU GEREKÇESİ

Danıştay 9.Dairesi tarafından itiraz yolu ile Anayasa Mahkemesine yapılan iptal başvurusunda;  damga vergisinin konusunun kişiler arasında yapılan hukuki işlemleri ispat ve belli etmek için düzenlenen ve 488 sayılı Kanun’da belirtilen kâğıtlar olduğu, düzenlenen sözleşmelerin hüküm ifade edebilmesi için ihale sürecinin bütün aşamalarının sonuçlanması gerektiği, anılan Kanun uyarınca da sözleşmelerin ispat edici niteliğinin yanı sıra hükmünden yararlanma imkânının da bulunmasının zorunlu olduğu, ihalenin iptali durumunda sözleşmenin uygulanmayan kısmı için hükmünden yararlanma imkânının ortadan kalktığı, itiraz konusu kuralla mülkiyet hakkına getirilen sınırlamanın orantılı olmadığı, belirlilik ve öngörülebilirlik içermediği belirtilerek düzenlemenin Anayasa’nın 2., 13., 35. ve 73. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

GENEL AÇIKLAMA

Bilindiği üzere resmi daire ve kamu tüzel kişiliği taşıyan kurumlarca yapılan  ve  ister kamu ihale kanununa tabi olsun ister olmasın tüm ihalelerde öteden beri; ihale kararı, sözleşme ve ödeme makbuzları üzerinden damga vergisi tahsil edilmektedir.İptal edilen ve parantez içinde yer alan hükmün 2.cümlesine göre, bu ihalelere karşı Kamu İhale Kurumuna itirazen şikâyet yoluna başvurulması ya da dava açılması üzerine yargı kararı sonucu ihalenin iptal edilmesi hâlinde; İhale kararının hükmünden yararlanılmayan kısmına isabet eden damga vergisinin ret ve iade edilmesi öngörülmüşken, sözleşmenin düzenlenmiş olması durumunda ise sözleşmeye ilişkin damga vergisinin ret ve iade edilmemesi kararlaştırılmıştır.

Anayasa Mahkemesi yukarıda belirtilen başvuru sonucunda yapmış olduğu inceleme neticesinde  yukarıda bahsi geçen (mevzuat metninde parantez içi hükmün 2. Cümlesi) ve sözleşmenin düzenlenmiş olması durumunda ihale iptal edilmiş olsa bile  sözleşmeye ilişkin damga vergisinin iptal edilen ihalenin alıcısına ret ve iade edilmemesine dair hükmü anayasaya aykırı bularak iptal etmiştir.

İPTAL GEREKÇESİ

Anayasa Mahkemesi  vermiş olduğu iptal kararında gerekçe olarak ise, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 19. maddesine göre vergi alacağı vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın gerçekleşmesi veya hukuki durumun oluşmasıyla doğacağını belirtmiş ve yine ihale açısından ise sürecin, sözleşmenin imzalanması ile tamamlanacağı ifade ederek ihale alıcısının menfaat temininin ancak bu aşamadan sonra olabileceğini belirtmiştir. İhale alıcısı  ihalenin iptal edilmesi veya başka bir idari kararla ihale dışı kaldığında ise bu menfaatten artık faydalanamayacağı ve bununla birlikte iptal edilen düzenlemeye göre imzalamış olduğu  sözleşmenin tümü üzerinden ödemiş olduğu damga vergisi de kendisine geri verilmeyeceği ifade edilerek devamında, idarenin iptal edilen ihale yerine yeniden ihaleye çıkması ve bu ihalenin başka bir yüklenicide kalması durumunda zaten damga vergisinin tahsil edileceği ve idarenin bir kaybının da olmayacağı açıkça belirtilmiştir.Ancak iptal edilen ihalenin yüklenicinsin hem ihaleden çıkartılması hem de yeni ihale ile tahsili zaten gerçekleşecek olan damga vergisinin yükümlüsü olmaya devam etmesi  Anayasa’nın 35. Maddesinde yer alan  mülkiyet hakkına haksız müdahale olarak görülmüş ve bu durum Anayasa’nın 13. Maddesinde düzenlenen ölçülülük ilkesine de aykırılık olarak değerlendirilmiştir.

Sonuç olarak,  ihale sonucu imzalanan sözleşmenin ihalenin iptali veya ihale üzerine bırakılan isteklinin değişmesi nedeniyle uygulanamaz hâle gelmesi durumunda sözleşmenin hükmünden faydalanılmayan dönemlere yönelik damga vergisinin ret ve iade edilmemesinin kişilere aşırı külfet yüklediği ve kuralın orantılı olmadığı sonucuna ulaşılmış ve başvuru konusu düzenleme iptal edilmiş ve bu şekilde ihale alıcısının, sözleşmenin iptali sonrasında  damga vergisini iade almasının yolu açılmıştır.